50 Soruda Psikiyatri - Ali Nihat Babao?lu

Bilim ve Gelecek Kitapl??? - 24 50 Soruda Kitap Dizisi - 11 50 Soruda Psikiyatri Ali Nahit Babao?lu © Bu kitab?n yay?n haklar? 7 Renk Bas?m Yay?m ve Filmcilik Ltd. ?ti.’ne aittir. Birinci Bask?: Bilim ve Gelecek Kitapl???, Kas?m 2011 ISBN: 978-605-5888-22-0 Dizi Editörü: Nalân Mahsereci Kapak Tasar?m?: Deniz Akkol Sayfa Tasar?m?: Eren Taymaz Bask?: Kayhan Matbaac?l?k Davutpa?a Cad. Güven Sanayi Sitesi B Blok No: 244 Topkap? - ?stanbul Tel: 0212.612 31 85 7 Renk Bas?m Yay?n ve Filmcilik Ltd. ?ti Moda C. Zuhal Sk. No: 9/1 Kad?köy-Istanbul Tel: 0216.349 71 72 http://www.bilimvegelecek.com.tr e-mail: bilgi@bilimvegelecek.com.tr psikiyatri AL? NAH?T BABAO?LU Kitap Dizisi -11 Sunu? Kitab?n, derginin üretim süreci, bizler için as?l olarak mutluluk veren bir u?ra??d?r. Yay?n? matbaaya yollad???m?zda, üretim sürecinde ne kadar zorlanm??, yorulmu?, kimi ola?anüstü aksiliklerle ba? etme çabalar? ve yeti?tirme tela??yla gerilmi? olsak da, geriye kalan, rahatlama gibi türev durumlar? da içeren tam bir doyum duygusudur. Sonras?, matbaadan gelecek olan ürünün kayg?yla kar???k bir heyecanla bekleni?i… Elinizdeki kitab?n haz?rl?k sürecine, bizim için art?k ola?anla?m?? bu duygusal ya?ant?lar? gölgeleyen ba?ka duygular e?lik ediyordu: Hüzün ve burukluk… Üzerinde çal??t???m?z metnin sahibinin art?k aram?zda olmad???n?, tak?ld???m?z yerlerde ona dan??amayaca??m?z?, son telif çal??mas?n?n kitap bütünlü?üne ula?t???n? göremeyece?ini bilmek… Sevgili Ali Nahit Babao?lu’nu, yazar?m?z?, büyü?ümüzü, dostumuzu yitirdik. Yitirilen ki?inin yak?nlar?na kalan “ke?ke”lerden biri de, son çal??mas?n?n yay?nc?s? olarak bize dü?tü: Ke?ke, onun sa?l???na yeti?tirebilseydik, 50 Soruda Psikiyatri kitab?n?. Mümkündü. Metni bize ?ubat (2011) ay?nda teslim etmi?ti. “Önsöz” ve “Sonsöz”ünü Mart ay?nda… 50 Soruda Psikiyatri, 50 Soruda dizisinin ikinci paketinde yer al?yordu. Önceli?i, ilk paketin kitaplar?n?n haz?rl???na verdik. Nereden bilebilirdik, onu 15 Temmuz 2011’de yitirece?imizi… Oysa Bilim ve Gelecek dergisinin 30 Mart’daki 7. ya?günü yeme?inde, sa?l??? oldukça yerinde görünüyordu. E?i Gül?en Han?m, k?z? Asya Banu, o?lu Ülken Tunga için de beklenmedik olmu?tu, kayb?. Türkiye ayd?n kamouyonun, hekim camias?n?n, yak?nlar?n?n, dostlar?n?n, hepimizin ba?? sa? olsun. Ali Nahit Babao?lu, çok yönlü entelektüel birikiminin yan? s?ra ülkesinin ve mesle?inin sorunlar?na yak?n ilgisi, toplumsal çözümler için elini ta??n alt?na koymaktan çekinmemesi, sosyalizmden yana tavr? ve her daim örgütlülü?üyle, kendi deyimiyle, ülkemizin tükenmekte olan say?l? “dinozorlar?ndan”, çok de?erli ayd?nlar?ndand?. Ali Nahit Bey ile kolektifimizin tan???kl??? 15 y?l öncesine gidiyor. O zamanlar ç?karmakta oldu?umuz Bilim ve Ütopya dergisinin 22. say?s?nda (Nisan 1996), ?stanbul Tabip Odas?’n?n haz?rlad??? T?bbi Deontoloji Tüzü?ü Tasla?? çerçevesinde ?ekillenen tart??malar? aktarmak üzere, tasla??n haz?rlayac?lar?ndan olan Babao?lu ile bir söyle?i yapm??t?m. Böylece kurulan ilk temas, yerini zamanla yo?un ileti?ime b?rakt?. Çok geçmeden, Babao?lu’nun sonradan kitapla?acak, uyu?turucu ba??ml?l???n? tüm boyutlar?yla ele ald??? bir çal??mas?, Bilim ve Ütopya’da kapak dosyas? oluyordu (Say? 31, Ocak 1997). Ali Nahit Babao?lu bu 15 y?l boyunca ç?kard???m?z tüm dergiler (Bilim ve Ütopya, Bilim ve Gelecek), haz?rlad???m?z televizyon programlar? (Ulusal Kanal) için psikiyatri ile ilgili tüm konularda dan??t???m?z, makaleler talep etti?imiz, konu ve yazar önerisi ald???m?z, söyle?iler yapt???m?z, yak?n çal??t???m?z bir yazar?m?z olacakt?. Bilim ve Ütopya’n?n çevresindeki ayd?n ve akademisyenleri, daha etkin bir çal??ma için bir araya getirdi?i bir örgütlenme giri?imi BÜVAK ve B?LKOOP’un da kurucular?ndan ve Yönetim Kurulu Üyesi’ydi. Asl?nda Ali Nahit Babao?lu, ?stanbul Üniversitesi T?p Fakültesi’nde okudu?u y?llardan itibaren, “örgütlü” bir ayd?n olmu?tu. 1950’lerdeki ö?rencilik y?llar?nda Talebe Cemiyeti Üyesi’ydi; 27 May?s öncesindeki gençlik hareketlerinde yer ald?. 60’l? y?llarda T?P Gençlik Kollar? Ba?kan?’yd?. 1969-71 aras?nda asistanl?k yapt??? Hacettepe Üniversitesi’nde Asistanlar Sendikas?n? kurmu? ve yöneticisi olmu?tu. 1971 Mart’?ndan sonra, üniversiteden uzakla?t?r?lm?? ve böylece 1984’e kadar kalaca?? ve psikiyatri e?itimi alaca?? Almanya y?llar? ba?lam??t?. Örgütlülü?ünü meslek ya?am? boyunca sürdürdü; ?stanbul Tabip Odas?’nda 1994-1996 döneminde Yönetim Kurulu, 1998-2000 döneminde Onur Kurulu Üyesi olarak çal??t?. Son y?llarda kurulan ?stanbul Grup Psikoterapileri Derne?i’nin de Kurucusu ve Yöneticisi’ydi. Ali Nahit Babao?lu dinamik psikiyatri e?ilimliydi. Jung yönelimli psikodrama uygulad?. Psikodrama e?itmeniydi. “Tan? ve Terapide ?mgesel Görüntü Ya?ant?s?” ba?l???yla katatimi e?itimleri verdi. Kültürel ve sosyal psikiyatriye ilgi duydu. Psikiyatri alan?nda çok say?da makale ve kitap yazd?, çeviri yapt?. Ali Nahit Bey’in entelektüel ilgi alanlar? hayli geni? ve özgündü. Örne?in, izm’leri irdeledi?i bir dizi kitap kaleme ald?: Nazizim, Hermetizm, Sadomazohizm, Hipnotizm, Okkultizm, Fa?izm, Darwinizm gibi. Kim Bu Ç?lg?n Türkler? kitab?nda, halk?m?z?n kimlik özelliklerini kültürel kökenleriyle inceledi. Ezoterik ve bat?ni olu?umlar? tarihsel perspektifle inceledi?i Gizler ve Gizemler adl? bir çal??ma yapt?. Edebiyatta Demans isimli kitapta Kral Lear örne?inde bunamay? ?iirsel bir dille anlatt?. Bak?rköy Ruh ve Sinir Hastal?klar? Hastanesi Klinik ?efli?i’nden 2001’de emekli olduktan sonra, psikiyatri alan?na kuramsal çal??malarla yapt??? katk?lar? art?rd?; kitaplar yazmaya, çeviriler yapmaya yo?unla?t?. Burada örnek olarak, 2002 y?l?nda yay?mlanan temel ve boyutlu çal??mas? Psikiyatri Tarihi kitab?ndan söz edebiliriz. Yazd??? ve çevirdi?i kitaplar?n tam bir listesini, kapak içinde yer alan özgeçmi? bilgilerinde bulabilirsiniz. Son çevirdi?i kitaplar, Carl Gustav Jung’un ?nsan ve Sembolleri ile Rollo May’in Özgürlük ve Kader adl? eserleri idi. Son çal??mas? ise, elinizde tutmakta oldu?unuz 50 Soruda Psikiyatri oldu. 50 Soruda kitaplar?n?n sunu?lar?, genel olarak kitaplar?n ba?lam?ndan yola ç?k?yor. Yazar?n?n, hüznünü s?cak tutan taze yitimi nedeniyle, sunu?u kitap yerine yazar?na odaklamay? ye?ledik. Ali Nahit Bey, 75 y?ll?k ömründe ülkemizin siyasal ve toplumsal altüst olu?lar?n? örgütlü bir ayd?n olarak ya?am??, bunlardan demini alm?? ve mesle?inin gere?i ve sonucu olarak, ça??n?n ve ülkesinin insan?na toplumsal, kültürel ve bireysel boyutlar?yla yak?ndan bakm?? olman?n olanca bilgeli?ini ta??rd?. Onu bu sunu? vesilesiyle, her daim s?cak bakan, gülen mavi gözleri, a?z?n?n içinden k?s?k bir sesle sakin sakin konu?mas?, ince alayl? esprileri, kesik kesik gülü?ü, elinden dü?ürmedi?i sigaras?, kalender ve babacan tav?rlar?, sosyalizmden yana politik ve bilge duru?u ve toplumcu ayd?n tutumuyla, sevgiyle, sayg?yla an?yoruz. *** Elinizde nitelikli bir örne?ini tutmakta oldu?unuz “50 Soruda” dizisi, bilimin ve felsefenin temel kuramlar?n? ve alanlar?n? konu edinen, Türkiyeli bilim insanlar?n?n kaleme ald??? popüler bilim kitaplar?ndan olu?uyor. Bu kitaplar, bilimin, anla??lmaz, karma??k, hayattan kopuk, so?uk, kuru ve teknolojiye indirgenmi? bir bilgi y???n? olmad???n?; tam tersine, evreni, do?ay?, toplumu ve insan? anlamak için do?ru anahtarlar sunan; bilme, ö?renme co?kusu uyand?ran; en güvenilir bilgi kayna?? oldu?unu ve sa?lam bir dü?ünme yöntemi kazand?rd???n? gösterebilmeyi hedefliyorlar. Bir ayd?nlanma hizmeti olarak tasarlad???m?z “50 Soruda” dizisinin 23 kitapl?k listesinin tamam?na ve bu kitaplar? edinebilmekle ilgili özel kampanya duyurular?na, elinizdeki kitab?n arka sayfalar?ndan ula?abilirsiniz. Herkese bilim! Nalân Mahsereci Önsöz Psikiyatri gibi, eskilerin gayya kuyusu dedikleri cinsten bir alanda sadece 50 sorunun yan?tlar?yla konuyu tam anlam?yla kapsayabilme iddias?, ku?kusuz ki cesaretten de öte bir gözükaral?kt?r. Ancak böyle bir gözükaral?k da gereklidir. Çünkü psikiyatri genel olarak tam anla??lamayan ve insanlar?n belli bir tedirginlikle bakt?klar? bir aland?r. Asl?nda konu 50 de?il tek sorunun yan?t? olarak da sunulabilir. Örnekse, “Psikiyatriye ili?kin olarak neler biliyorsunuz? Anlat?n?z” böyle bir soru olabilirdi. O zaman 50 soru de?il, 500 sayfal?k bir kitap bile yeterli olmayabilirdi. Bu bak?mdan sorun okuyucu için ilgi çekici olan sorular? tahmin ederek yan?tlayabilmekte toplanmaktad?r. Bu tahmin bak?m?ndan k?lavuzum, bize sorulmakta olan sorular olacakt?r. Gene de kamuoyunun ilgisini çeken ?eyleri farz etmekte bir parça özürlü say?lmal?y?m, yan?labilirim. Bu kitab?n ba?lang?ç k?s?mlar?nda psikiyatrik bozukluklar sistematik olarak ele al?nmaya çal???lacakt?r. Daha sonra da sa?alt?m için yap?lmakta olanlara ili?kin olabildi?ince muhtasar bir bilgi verilecektir. Ku?kusuz ki bu kitap kapsam?nda anlat?lanlar bütün bir psikiyatri bilim dal?n? tam olarak kavramak için yeterli de?ildir. Amaç sadece en fazla merak edilenler konusunda okuyucuyu bilgilendirmektir. Psikiyatrik olgular gibi, insanlar?n ürküntüyle bakt?klar?, kendilerinden de ku?kuland?klar? konulardan söz etmek, ayn? zamanda o insanlar? yat??t?rmaya da yarar. Okurken birçok hususlar?n sizler için de söz konusu oldu?unu dü?ünebilirsiniz. Gerçekte bu noktada psikiyatrinin ana sorununa dokunmu? olursunuz. Psikiyatri neyin ne kadar normal ve hangi s?n?rdan sonra anormal say?lmas? gerekti?i konusunda dü?ünmek de demektir. Çünkü anlat?lacak olanlar?n büyük ço?unlu?u “insanl?k durumu” say?lmas? gereken durumlard?r. Herkeste bir parça olabilir. Önemli olan ki?inin kendini nas?l hissetti?i, bu durumdan rahats?z olup olmad??? ve ba?kalar?n?n da bu durumu ne gözle gördü?ü noktas?d?r. ??te burada psikiyatrik olgular?n sadece ki?iye özgü özellikler olmad???na, ayn? zamanda toplumun da bir taraf olarak i?in içine kat?ld???na tan?k oluruz. Psikiyatrinin görevi ayn? zamanda ki?ileri toplumun bu müdahalesine kar?? savunmakt?r da. Bu bak?mdan görevimizin önemli bir k?sm? normal s?n?rlarda olan? anormal s?n?r?n? a?anlardan ay?rmakt?r. Bu görev, bozuk olan? tan?mak kadar onun s?n?rlar?n? da tam olarak bilmeyi gerektirmektedir. Biz psikiyatrlar hem konu?may? severiz, hem de konu?malar?m?z hastalar?m?z?n ki?isel haklar?yla s?n?rl? olmak zorundad?r. Onun için de olgu örnekleri vermeyi pek sevmeyiz. Olgularla örnekleme o anlat?lan olgular?n ki?isel özgürlük ve haklar?na kar?? bir sayg?s?zl?kt?r çünkü. Ayr?ca örnek olarak verilen olgularla insanlar?n kendilerini özde? olarak görmeleri ve bu nedenle kafalar?n?n kar??mas? daha kolayd?r. Bu bak?mdan da kaç?n?lmas? gerekir. Bu kitab?n ba? k?s?mlar?nda do?rudan do?ruya Amerikan Psikiyatri Birli?i’nin DSM ad? verilen bozukluklar listesinin tan? ölçütlerinden faydalan?lacakt?r. Daha sonraki sa?alt?m yol ve yöntemleri konusunda ise ilaç tedavilerine ili?kin bilgilerden sonra Psikoterapiler: E?itim ve Süpervizyonlar adl? kendi kitab?m?z?n (Morpa Yay?nlar?, 2006, ?stanbul) özeti verilecektir. Ayr?ca son soru olarak da psikiyatrik bozukluklar?n yasal ve hukuksal durumlar?na ili?kin bilgi verilecektir. Çünkü psikiyatrik denilen bozukluklar?n hukuk kar??s?nda özel bir durumlar? vard?r. Kimi bozukluklar?n cezai ehliyeti yoktur ya da azalm??t?r, kimi bozukluklar da hukuki ehliyeti ortadan kald?r?r ya da azalt?rlar. Ku?kusuz bu bölüm de bütün hukuki sorunlar? anlatmaya yetecek kadar uzun olamayacakt?r. Ancak en önemli konularda bir bilgi vermek istenmi?tir. Belirtilmesi gereken önemli bir husus da, psikiyatride art?k hastal?k kavram?n?n olmad???d?r. Çünkü hastal?k diye t?pta ancak belirli bir nedenden olan, belirli bir tablo kastedilir. Oysa psikiyatrik bozukluklar çe?itli nedenlerden, birden fazla nedenin bir arada etkilemesinden ve di?er bozukluklarla birlikte olabildikleri gibi, ayn? nedenler bir ba?kas?n? hiç de hasta etmeyebilir. Bunun için hastal?k ya da sendrom sözcü?ü yerine “bozukluk = disorder” sözcü?ü ye?lenmektedir. Denildi?i gibi pek çok durum gündelik i?levlerde ya da ki?inin yetilerinde ve ki?ileraras? ili?kilerinde bir bozulmaya neden olmaktad?r. Ve ancak bu bozulman?n olmas? halinde bozukluk olarak nitelendirilebilir. Yoksa pek çok kimse ayn? bozuklu?a sahip olmalar?na, ayn? bozuklu?u göstermelerine kar??n, kendi ya?amlar?n? çok rahat olarak sürdürebilmekte ve i?levleri de bundan etkilenmemektedir. O halde ak?lda tutmam?z gereken ölçüt, ki?inin bundan kendisinin ?ikayetçi