A?k ve ?ehvet Üzerine 2 - Theodor Reik

A?K ve ?EHVET ÜZER?NE Cinslerin Duygusal Farkl?l?klar? Theodor Reik (d. 1888 – ö. 1969): Avusturya kökenli Amerikal? psikolog ve yazar Theodor Reik, Freud’ un ilk ve en parlak ö?rencilerindendi. Reik, pek çoklar? taraf?ndan bu büyük psikanalistin mirasç?s? say?l?r. 1912’de Viyana Üniversitesi’nde psikoloji doktoras?n? tamamlayan Reik’?n, Flaubert’in Ermi?Antonius ve ?eytan adl? eseri üzerine tezi, yaz?lan ilk psikanalitik tezdir. Doktoras?n? tamamlad?ktan sonra, Freud’la birlikte psikanaliz üzerine çal?flmalar yapt?. 1938’de Nazizmden kaçarak ABD’ye göç etti ve 1944’de Amerikan vatandafl? oldu. T?p doktoru olmad??? için ABD’de ço?unlu?u t?p kökenli olan psikanalistler taraf?ndan d?fllanan Reik, psikologlar için ilk psikanalitik e?itim merkezlerinden biri olan ve halen bu alanda e?itim veren en büyük kurumlardan biri kabul edilen National Psychological Association for Psychoanalysis’i kurdu. Reik en çok, psikoterapik dinleme, mazoflizm, kriminoloji, edebiyat ve din alanlar?ndaki çal?flmalar?yla tan?n?r. Frans?z psikanalitik kuramc? Jacques Lacan, Reik’?n teorilerinden çok etkilenmifltir. ABD’de yak?n dönemde psikanalizdeki geliflmelerde, özellikle özneleraras?l?k ve karfl? aktar?m konular?nda Reik’?n teorileri etkili olmufltur. Reik’?n miras?, ABD’de t?ptan ba??ms?z psikanaliz çal?flmalar?n?n geliflmesinde de son derece önemlidir. Bugün psikologlar ve sosyal hizmet uzmanlar? gibi t?p kökenli olmayan psikanalistlerin kabul görmesinde Reik’?n pay? büyüktür. Bafll?ca eserleri: The Compulsion to Confess (1925), The Unknown Murderer (1932), Masochism in Modern Man (1941), A Psychologist Looks At Love (1944), Listening with the Third Ear (1948), Fragments of a Great Confession (1949), The Secret Self (1952), Myth and Guilt (1957). Theodor Reik’?n Say Yay?nlar?’ndan ç?kan di?er yap?tlar?: Aflk ve ?ehvet Üzerine (1. kitap), Romantik ve Cinsel Duygular?n Psikanalizi THEODOR REIK A?K ve ?EHVET ÜZER?NE Cinslerin Duygusal Farkl?l?klar? ?ngilizce asl?ndan çeviren: Ali K?l?çl?o?lu III. BÖLÜM Bekârlar I Öfkesi Burnunda A caba neden ilkel ve yar? uygar insanlar aras?nda bekâr kad?n ve bekâr erkek sorunu yoktur? Neden Çin’de ve Japonya’da çok say?da evlenmemi?kad?n oldu?una dair herhangi bir ?ey okumuyoruz? Ve neden bu sorun Ortaça? kültüründe ortaya ç?kmad?? Bu konu neden iki yüzy?l, hatta yüz y?l önce tart???lmad?? Bat? dünyas?nda ekonomik ko?ullar?n de?i?mesi mutlaka önde gelen bir faktördür ama burada endüstri devriminden daha önemli faktörler vard?r. Kurum olarak ve insan ili?kilerinin bir ifadesi olarak evlili?in do?as?nda bir ?eyler de?i?mi?olmal?. Evlilik eskiden oldu?u gibi de?ildir. Ça?da?insan için bu sorunla ilgili hiçbir ?ey ?u söz kadar aç?k olamaz: Evlilik özel bir ili?kidir. Ya?? gelmi?olan her erkek ve kad?n evlenip evlenmeyece?ine ve kiminle evlenip evlenmeyece?ine karar vermekte özgürdür. Fakat durum her zaman böyle de?ildi ve bu, bugün bile de?i?ik kültürlerde farkl?l?klar gösterir. ?lkel toplumlarda evlilik özel bir ili?ki de?ildir; aileyi ya da grubu ilgilendirir. Kabile ya da klan, evlili?i onaylamakla kalmaz, karar mercidir; evlilik karar?n? onlar verir. Kar?? cinsten iki bireyin kendi inisiyatifleriyle evlilik karar? almalar? ?ok edicidir; hatta belki daha da kötü kar??lan?r. Avustralya yerlileri1 bir adamla evlenmek için kaçan bir kad?na, fahi?eden biraz daha iyi gözle bakarlar. Hidatsa K?z?lderilileri aileler aras?nda bir anla?ma olmadan yap?lan evlilik için kötü bir ad kullan?rlar. Haidalar, ebeveynleri taraf?ndan çocuklar? daha bebekken ayarlanmam??evlilikleri usulsüz sayarlar. Bat? Afrikal? bir zenci, bir mahkemede, “Adam piçti, çünkü ebeveynleri a?k evlili?i yapm??t?,” demi?tir. Pataui Devletlerindeki Malayal?lar için böyle bir evlilik yasal de?ildir. Tarih boyunca tüm ilkel topluluklarda böyle olmu?tur. 1 Antropolojik bilgi için malzeme esas olarak Robert Briffault’nun ilginç çal??mas? The Mothers’dan (Anneler) al?nm??t?r; 3 cilt, Macmillan, 1937. Evlili?in bir aile konusu oldu?u, iki birey aras?ndaki bir gönül serüveni ya da romantik a?k?n doru?u olmad??? kan?s? birçok kültür taraf?ndan payla??lm??t?r. Roma’da evlilik, temelde bir aile sözle?mesiydi; Eski Yunan ve Roma tarihi bilgini Karl Otfried Müller’e göre eski Atina’da, “Özgür bir kad?n? sevmi?ve onunla a?k evlili?i yapm??bir erkekle ilgili hiçbir bulgu yoktur.” “Her birey ne zaman ve kiminle isterse evlenebilir” ça?da?anlay??? Yunanl?lara tümüyle yabanc?yd?. Fransa’da oldukça yak?n tarihlere kadar evlilikler, ço?u zaman k?z, seçilen genç adam? tan?madan önce, ebeveynler taraf?ndan ayarlanmaktayd?. Evlilik bir aile meselesiydi. ?talya’n?n soylu aileleri aras?nda evlilik tümüyle, iki ailenin kat?ld??? bir i?meselesi olarak görülürdü. Birçok gelin ve damat ilk kez dü?ün günlerinde kar??la?m??t?r. Buna benzer gelenekler ?spanya, Portekiz, Rusya ve di?er Avrupa ülkelerinde de yayg?nd? ve bu yaln?zca soylu çevrelerde de?il, tüm s?n?flar aras?nda geçerliydi. Ayn? durum, ebeveynlerin çocuklar?n? bebek ya?ta ni?anlad?klar? Çin, Japonya ve Hindistan’?n büyük bir bölümünde hâlâ yayg?nd?r. Bu gibi toplumlarda evlilik, bizde oldu?u gibi bir duygu meselesi de?il, ekonomi ve menfaat meselesiydi. Kad?nlar güzel, hevesli, genç ya da iyi yeti?mi?olduklar?ndan ötürü de?il; sa?l?kl?, çok çal??maya uygun, zengin, gayretli, çocuk yapabilir olduklar?ndan veya ailenin servetine, toplumsal mevkisine ya da politik gücüne katk?da bulunacaklar?ndan ötürü seçilirlerdi. Geçerli olan kar??l?kl? seçim de?il, yaln?zca i?e yararl?kt?. ?lkel ve yar? uygar topluluklarda evlenmemi?ya?l? k?zlar hemen hemen hiç bilinmez. Cinsel ili?kiler evlilik sorunundan ayr? tutulmu?tur; onlar ba?ka bir âleme aittir. Kültürsüz toplumlarda evlilik öncesinde bu yönde bir bast?rma çok az fark edildi?inden, a?k sorununun e?seçimiyle hiçbir ili?kisi yoktur. Bizim anlad???m?z anlam?yla a?k ilkel kavimlerin evlilik ya?amlar?nda bile yoktur. Kar? koca ço?unlukla ayr? ya?arlar ve birlikte yemek yemezler. Kad?nlar, güzellikleri ve çekicilikleriyle ilgili olarak birbirleriyle rekabet etmezler. Onlar bizim kad?nlar?m?zdan daha az kad?ns?d?rlar; erkekleri, d??görünü?leriyle de?il, i?çilik, evi çekip çevirme, a?ç?l?k ve annelik yetenekleriyle cezbetmek üzere e?itilmi?lerdir. A?k, göreceli olarak, cinsler aras?ndaki ili?kilerde yeni say?labilecek bir ö?edir; e?olarak seçilen kad?nlar, cinsel nesne de?il de yaln?zca i?çi olarak de?erlendirildikleri sürece a?k bilinmiyordu. ?nsan evriminin alt düzeylerinde, kad?nlar birbirlerinden yaln?zca ekonomik yönden yararl? becerileri bak?m?ndan farkl? görülebilirdi. Tar?m ça??n?n, hatta daha çok endüstri ça??n?n ba?lamas?yla i?çi olarak kad?n?n de?eri azald?. Ekonomik durumdaki de?i?imle birlikte kad?n?n durumu da kökten de?i?ti ve onunla birlikte evlili?in niteli?i de?i?ti. Göreli ekonomik de?erleri azal?rken, kad?nlar?n cinsel de?eri artt?. Kad?nlar?n konumundaki bu de?i?ikliklerle birlikte erkekler daha çok seçici oldular ve evlilik partnerlerini ki?isel çekim nedeniyle seçtiler. Ekonomik durumun düzelmesiyle birlikte kad?nlara, cazibelerini geli?tirme sanatlar?na ayr?lacak vakit ve f?rsat verildi. Uygarl???n ilerlemesi cinsler aras?ndaki artan farkl?la?mayla da kendisini ortaya koyar. ?imdi, bir kad?n, bir ba?kas?na tercih edilebilir. A?k serüveni, ça?da?topluma hayal gücünün çocuklar? olan tüm tutkular?, erkeklerin kaba cinsel arzular?n? zarifle?tiren büyüyü getirdi. Bu yeni faktör, a?k, partner seçiminde en önemli faktör durumuna geldi. ?nsanl???n yüz binlerce y?l onlars?z yeterince mutlu ya?ad??? romantik duygular ve ki?isel seçim ?imdi kad?nlar? ve erkekleri bo?yere mutlu ve mutsuz k?l?yor. Genç k?zlar?m?z ve daha çok genç erkeklerimiz aras?nda a?k, e?seçiminde hemen hemen tek k?stast?r ve elbette, toplumdaki bireylerin evlenip evlenmeyece?ine, evlenecekse kiminle evlenece?ine ço?unlukla a?k karar verir. Evlili?in ne denli köklü olarak de?i?ti?ini göstermek amac?yla evlilik kurumunun tarihçesine bir göz att?k. Do?al olarak, köklü de?i?ikliklerin hem iyi hem de kötü yanlar? vard?r. Yeni bir de?erler yasas? eski de?erleri geçersiz k?lmadan ba?ar?l? olamaz. Bir keresinde Freud’un (ya?am?n?n son y?llar?ndayd? ve bo?vermi?bir ruh hali içindeydi) ça?da?uygarl???m?zda yaln?zca iki de?er kald???n? söyledi?ini duydum: Para ve kad?nlar?n güzelli?i. Sava?sonras?n?n cesur yeni dünya toplumunun onu haks?z ç?karaca??n? dü?ünüyoruz; ne var ki gelecekle ilgili görü?lerimiz, neredeyse de?i?mez bir biçimde, isteklerimiz ve umutlar?m?z yönündedir. Sonunda kendi ça??m?za, psikolojik ça?a ve onun en ilginç tezahürlerinden birine geliriz: Cinsel çekim. Bu çekimin do?as?n?n biyolojik oldu?unu, kad?nlar?n ve erkeklerin cinsel dürtünün organik gereksiniminin emirlerini yerine getirdi?ini vurgulamaya gerek yoktur. Bu o kadar aç?kt?r ki, ça?da?psikoloji, özellikle psikanaliz –insan?n evrimine bu denli geç giren– yeni a?k olgusunu, eski ve birincil gereksinimlerin bir türevinden ba?ka bir ?ey olarak görmez. Freud, a?k?n kökeninde ve do?as?nda cinsellik oldu?unu ve bu cinselli?in fiziksel doyum amac?n?n engellenmi?oldu?unu söyler. Yeni psikanaliz anlay??? Freud’un görü?ünün hatal? oldu?unu ortaya koymu?ve yeni bir a?k anlay??? geli?tirmi?tir. Bu anlay???n hareket noktas? a?k?n tomurcuklanma zaman? de?il, a?k?n önceki evreleridir. Dolay?s?yla bu anlay??, bu de?erli ve çabuk solan çiçe?in yeti?ti?i topra??n do?as?n? ara?t?r?r. Burada aktar?lanlar, bu kitab?n birinci bölümünde a?k?n geli?imi ile ilgili daha kapsaml? bir biçimde yap?lan aç?klamalar?n bir özetidir. Kad?n ya da erkek, birey a?k nesnesine rastlamadan önce baz? psikolojik ruh halleri onu â??k olmaya haz?rlar. Bunlardan en önemlisi, ki?inin kendisinden genellikle bilinçsiz olarak ho?nutsuz olmas?d?r; bu, gizli bir kendi kendini sevmeme halidir, ço?u zaman yer de?i?tirmi?tir ve kendisini ki?inin ailesinden, i?inden ve çevresinden ho?nut olmamas? ?eklinde ortaya koyar. Bu ruh hallerinin kökleri, ki?inin mahrem geçmi?inin iyiden iyiye derinlerine gider. Her birimiz çocuklukta ve ergenlik döneminin ba?lar?nda olmak istedi?imizi yans?tan bir resim çizmi?izdir. Bu arzulanan imaja ego ideali deriz. Her birimizin, ayn? zamanda, onun gerçekten kim oldu?uyla ilgili mu?lak, bilinçd??? bir fikri vard?r ve hepimiz bu gerçek benlikle ego ideali aras?ndaki mesafeyi devaml? olarak ölçen ele?tirel bir duyuya sahibizdir. ?deal imaj?n örneklerden –ebeveynler, ö?retmenler ve benzemek istedi?imiz di?er ki?iler– birçok özellik ald??? aç?kt?r. Biz de bu hayran oldu?umuz ki?ilerde bulunan özelliklerin bir toplam?na –çekici bir görünüm, ak?ll?l?k, do?u?tan gelen parlak yetenekler– sahip olsayd?k, tatmin olurduk. Bilinçd??? olarak, yetersizlikler ve ba?ar?s?zl?klarla dolu oldu?umuzu anlad???m?zda, bir tür kendimizden ho?nut olmama duygusu besleriz ve bu, bizi bu ego idealini kendimizin d???nda aramaya yöneltir. Daha iyi bir benlik arzular?z. Psikolojik yönden bu ?ekilde haz?rlanm??olarak, ne yaz?k ki bizde bulunmayan üstün niteliklere sahip görünen, bizim aksimize görünü?te kendi kendine yeten ve kendinden ho?nut olan birini buluruz. Bu ki?i kar?? cinsten biri oldu?u zaman cinsel dürtü, yolu gösterir. Erkek kad?nda, ki?ile?mi?ego idealini görür, ona imrenir, hatta ondan nefret eder (a?ktaki