Ahlak?n Soykütü?ü - Friedrich Wilhelm Nietzsche

FRIEDRICH NIETZSCHE AHLAKIN SOYKÜTÜ?Ü B?R POLEM?K KABALCI YAYINEV?: 362 Felsefe Dizisi: 40 Düzenleme: rapunzel Friedrich Nietzsche Zur Genealogie der Moral - Eine Streitschrift Ahlak?n Soykütü?ü - Bir Polemik © Kabalc? Yay?nevi, ?stanbul 2004 Birinci Bas?m: Ekim 2011 Kapak Düzeni: Gökçen Yanl? Yay?ma Haz?rlayan: Ali Nalbant KABALCI YAYINEV? Gülbahar Mal?. Cemal Sahir Sok. Çelik I? Merkezi D Blok No. 16 Mecidiyeköy - ?stanbul Tel.: (0212) 347 54451 Faks: (0212) 347 5464 yayinevi@kabalci.com.tr www.kabalci.com.tr internetten sat??: www.kabalci.com.tr KÜTÜPHANE BILG? KARTI Cataloging-in-Publication Data (CIP) Nietzsche, Friedrich Ahlak?n Soykütü?ü ISBN 978 975 997 183 0 Bask?: Ezgi Matbaas? (0212) 452 2302 Sanayi Cad. Altay Sok. No. 14 Çobançe?me/Yenibosna-Istanbul Friedrich Nietzsche AHLAKIN SOYKÜTÜ?Ü Bir Polemik Çeviren Zeynep Alangoya ÖNDEY?? 1 Biz kendimizi bilmiyoruz, biz bilenler, biz kendimiz, kendimizi bilmiyoruz: iyi bir nedeni var bunun. Hiç aramad?k kendimizi - nas?l olacak da bulaca??z kendimizi günün birinde? Hakl?yd?lar “hazineniz neredeyse, yüre?iniz de oradad?r” demekle; bizim hazinemiz bilgimizin ar? kovanlar?n?n durdu?u yerdedir. Oraya do?ru yol al?yoruz hep, do?u?tan kanatl? hayvanlar ve tinin balözü toplayan ar?lar? olarak; yürekten önemsedi?imiz tek bir ?ey var asl?nda - “yuvaya bir ?ey getirmek”. Ya?am?n di?er yan?na, “ya?ant?” denen yan?na gelince - onun için hangimizin, en az?ndan yetecek kadar ciddiyeti var? Ya da yeterli zaman?? Korkar?m hiç tam anlam?yla “vermedik kendimizi” böyle ?eylere: yüre?imiz orada de?il, hatta kula??m?z bile de?il! Daha çok, kendi içine gömülmü? ve ilahi dalg?nl?kta birinin, tüm gücüyle ö?lenin on ikisini vuran çan?n kulaklar?nda ç?nlayan sesiyle bir anda ay?l?p, “Bu çalan da neydi?” diye sormas? gibi, bazen biz de sonradan kulaklar?m?z? ovu?turup, hepten ?a?k?n, hepten mahcup soruyoruz, “Neydi ya?ad???m?z?”, dahas? “kimiz biz asl?nda?” diye; ve dedi?im gibi sonradan say?yoruz ya?ant?m?z?n, ya?am?m?z?n, varolu?umuzun ç?nlayan on iki çan sesini - ah! yanl?? da say?yoruz üstelik... Zorunlu olarak yabanc? kal?yoruz kendimize, anlam?yoruz kendimizi, yan?lmak zorunday?z kendimiz hakk?nda, “Ki?i kendine en uzak oland?r.” sözü geçerli bizler için sonsuza dek - kendimizi bilmeye gelince, “bilenler” de?iliz biz... 2 - Ahlaksal önyarg?lar?m?z?n kökeni üzerine dü?üncelerim –ki bu polemi?in konusunu bunlar olu?turuyor– ilk, tek tük ve oturmam?? ifadelerini, bir gezginin mola vermesi gibi durup, zihnimin o ana kadar kat etmi? oldu?u geni? ve tehlikeli topraklara bakma f?rsat? buldu?um bir k?? vakti, Sorrento’da yaz?lmaya ba?lanm?? olan ?nsanca, Pek ?nsanca. Özgür Tinler ?çin Bir Kitap adl? aforizma koleksiyonunda buldu. 1876-77 k???yd?; dü?üncelerin kendileri ise daha eskiye dayan?yor. Buradaki incelemelerde yeniden ele ald???m dü?ünceler temelde o dü?üncelerin ayn?lar? –umal?m ki, aradan geçen uzun zaman onlara yaram?? olsun, daha olgunla?m??, berrakla?m??, güçlenmi?, yetkinle?mi? olsunlar! Ne var ki, bugün bile onlara s?k? s?k?ya ba?l? olmam, geçen zaman içinde birbirlerine gitgide daha s?k? bir biçimde tutunmu?, hatta birbirlerine dolanm?? ve iç içe geçmi? olmalar?, ba??ndan beri içimde ayr? ayr?, geli?igüzel ve tek tük de?il de ortak bir kökten, derinlerde hüküm süren, gittikçe daha kesin konu?an ve daha kesin ?eyler isteyen bilginin temel istencinden kaynakland?klar?na ili?kin duydu?um mutlu güveni güçlendiriyor. Bir filozofa da yaln?zca böylesi yak???r zaten. Herhangi bir konuda tek ba??na olma hakk?m?z yoktur bizim: ne tek ba??m?za yan?labiliriz, ne de tek ba??m?za hakikati bulabiliriz. Daha çok, bir a?ac?n meyve vermesine benzer bir zorunlulukla geli?ir içimizde dü?üncelerimiz, de?erlerimiz, evet’lerimiz ve hay?r’lar?m?z, e?er’lerimiz ve acaba'lar?m?z – hepsi de birbirleriyle akraba, birbirleriyle ilintilidir ve bir istencin, bir sa?l???n, bir topra??n, bir güne?in ürünleridir. – Sizlerin ho?una gider mi acaba bizim bu meyvelerimizin tad??– Ama a?açlara ne bundan! Bize, biz filozoflara ne!.. 3 Ahlaka, dünya üzerinde ?imdiye dek ahlak ad?na alk?? tutulmu? her ?eye ili?kin olmas? nedeniyle itiraf etmekten çekindi?im, s?rf bana özgü bir endi?eyle –bu endi?e ya?am?mda öylesine erken, davetsiz ve önüne geçilemez bir biçimde çevremle, ya??mla, örneklerimle, kökenlerimle öylesine bir z?tl?k içinde ba? gösterdi ki, onu “a priori”m diye adland?rsam yeridir– çok geçmeden merak?m ve ?üphem, iyi ve kötü’müzün kayna??n?n asl?nda neresi oldu?u sorusunda durmak zorunda kalm??t?. Kötünün kayna?? sorunu gerçekten de daha on üç ya??mdayken kafam? kurcalamaya ba?lad?: “yüre?in, yar? çocuk oyunlar? ve yar? Tanr? aras?nda bölündü?ü” bir ya?tayken, ilk çocukça yaz?nsal giri?imimin, ilk felsefi yaz? denememin konusu oydu –sorunun o zaman vard???m “çözüm”üne gelince, o ?erefi, olmas? gerekti?i gibi, Tanr?’ya bah?etmi? ve onu kötü’nün babas? tayin etmi?tim. Böyle mi buyurmu?tu “a priori”m? O ahlaki olmayan, en az?ndan ahlakç? olmayan yeni “a priori” ve bu “a priori”den seslenen, aradan geçen zaman içinde gitgide daha fazla kulak verdi?im ve yaln?z kulak vermekle de kalmad???m ah! o tümüyle Kant kar??t?, gizemli “ko?ulsuz buyruk”... Neyse ki çok geçmeden teolojik önyarg?lar? ahlaksal önyarg?lardan ay?rmay? ö?rendim ve kötünün kayna??n? dünyan?n öte taraf?nda aramaktan vazgeçtim. Biraz tarih ve filoloji